Kwestie dotyczące nieharmonijnego rozwoju dziecka określane są na podstawie tak zwanych kamieni milowych, czyli umiejętności, które powinny być osiągane stopniowo od nadrodzin. U noworodka jest to między innymi odruch moro, czyli samoczynne nagłe wyprostowanie kończyn w reakcji na bodziec, dwumiesięczne niemowlę powinno podnosić głowę do 45° w leżeniu na brzuchu, a półroczne samodzielnie podciągać się do siadu. Zgodnie ze skalą Denver (Zrewidowany Test Denver) predyspozycje te są oceniane do 5. roku życia. Gdy poszczególne umiejętności wykształcają się znacznie wcześniej lub znacznie później niż inne albo widać wyraźną różnicę pomiędzy tempem rozwoju sprawności ruchowej i umysłowej, mówimy o rozwoju nieharmonijnym.
Główne przyczyny
Szeroka gama zaburzeń psychomotoryki, określonych deficytów lub opóźnień wynika z uszkodzenia centralnego układu nerwowego. Do przyczyn biologicznych należą zarówno te z okresu prenatalnego (zarodkowego do 9. tygodnia ciąży i dalej płodowego), jak też po urodzeniu. Znaczenie mają więc czynniki genetyczne w okresie płodowym, w tym nieprawidłowy podział zapłodnionego jaja, działanie wirusów, bakterii, toksyn, ale także urazy w czasie porodu, a po narodzinach – na przykład nieumiejętna pielęgnacja. Odpowiednio wcześnie wdrożona rehabilitacja dzieci i niemowląt pozwala w znacznym stopniu wyrównać deficyty.
Skuteczne metody
Pomocą w wyrównywaniu nieharmonijnego rozwoju dziecka jest współczesna fizjoterapia, którą można stosować od okresu niemowlęcego, czyli już w pierwszych miesiącach życia lub po ukończeniu tego okresu. Skuteczne w nadrabianiu zaległości z zakresu psychomotoryki są między innymi:
- NDT Bobath – terapia ma na celu udoskonalenie pracy grup mięśniowych prostowników i zginaczy wzdłuż głównej osi ciała, następnie wykonywanie ruchów niezależnych, na przykład pomiędzy głowa i szyją a obręczą barkową. Terapeuta asekuruje dziecko, lecz celem jest maksymalny udział dziecka w każdej aktywności.
- metoda Vojty – uciskanie odpowiednich punktów na ciele wyzwala określone odruchy, niwelując cechy nieharmonijnego rozwoju. Celem jest utrwalanie prawidłowych wzorców poprzez powtarzanie ćwiczeń, a eliminowanie wzorców niewłaściwych, patologicznych. Odruchy można wywołać także przy znacznych uszkodzeniach struktur układu nerwowego.
- metoda PNF – koncepcja stworzona z myślą o dziecięcym porażeniu mózgowym, lecz skuteczna także w terapii nieharmonijnego rozwoju dzieci o innej etiologii. Poprzez stymulowanie głównych receptorów odpowiedzialnych za ruch i pozycję ciała, można zniwelować nierówności, usprawnić działanie narządu ruchu, poprawić motorykę. To metoda dla dzieci powyżej 1. roku życia, ponieważ wymaga wykonywania poleceń, bazuje na współpracy Pacjenta z fizjoterapeutą.
O możliwości wdrożenia danej formy terapii decyduje specjalista w oparciu o wiek i ogólny stan dziecka, ewentualne przeciwwskazania (ostre stany zapalne, określone urazy etc.), obserwację przeprowadzoną w gabinecie. Wszystkie kwestie omawiane są z rodzicami/opiekunami.
Pielęgnacja również ma znaczenie
Uzupełnienie fizjoterapii w zmaganiach z nieharmonijnym rozwojem dziecka może stanowić prawidłowa pielęgnacja, dlatego warto porozmawiać z fizjoterapeutą na temat prawidłowego przewijania, kąpania, noszenia dziecka, aby jego ciało miało odpowiednie podparcie. Ważna jest także naprzemienność w postaci noszenia niemowląt na obu rękach, podchodzenie do łóżeczka z obu stron, dbanie o to, aby głowa niemowlęcia znajdowała się zawsze w linii tułowia.
Doświadczenie i wiedza fizjoterapeutów pozwalają odpowiednio szybko ocenić, czy mamy do czynienia z objawami charakterystycznymi dla wad genetycznych, asymetrią ułożeniową, chorobami neurologicznymi. Na tej podstawie już najmłodsi Pacjenci PAPILIO w Białymstoku otrzymują profesjonalne wsparcie. Warto sprawdzić dostępne rozwiązania, aby w początkowym etapie życia zapobiec pogłębianiu nieharmonijnego rozwoju dziecka.
