Skomplikowana konstrukcja ludzkich stóp sprawia, że mogą one wykazywać wiele nieprawidłowości zarówno w okresie prenatalnym, jak też już po narodzinach dziecka. To 26 kości w każdej stopie (ewentualnie również kości dodatkowe), a także układ mięśni, stawów oraz ścięgien uczestniczących w procesie chodzenia. Gdy dziecko rodzi się bez chorób czy dysfunkcji, nie są potrzebne specjalistyczne działania, wystarczą standardowe badania kontrolne. Jeżeli jednak mamy do czynienia z wadami stóp, należy możliwie wcześnie rozpocząć rehabilitację dzieci.
Kilkanaście lat kształtowania finalnej formy
Najwięcej zmian zachodzi w ciągu pierwszych pięciu lat życia. Część struktur chrzęstnych dzięki mineralizacji przekształca się wtedy w kości – jest to proces ossyfikacji. Zmiany zachodzą również w mięśniach, stawach oraz ścięgnach, wzmacniają się one, aby stanowić odpowiednie wsparcie w procesie chodzenia. Za finalny wiek rozwoju stopy uznaje się 17-18 lat, jest ona wtedy ostatecznie ukształtowana.
Gdy wygląd lub ruchomość stóp noworodka odbiega od standardów, fizjoterapeuci mają szeroki wachlarz możliwości niesienia pomocy. Dotyczy to także niemowląt i dzieci starszych, jeżeli dana przypadłość nie ujawniła się tuż po urodzeniu lub została zdiagnozowana nieco później.
Wady stóp wrodzone
Wrodzone wady stóp mają zwykle postać widocznych nieprawidłowości w kształcie oraz ustawieniu przodostopia, śródstopia lub tyłostopia. Do najczęściej rozpoznawanych należą: stopa końsko-szpotawa, płasko-koślawa, sierpowata oraz piętowa.
- W pierwszej przypadłości kość łódkowata i piętowa przemieszczone są przyśrodkowo względem kości skokowej. Łuk podłużny stopy jest nadmiernie wydrążony, staw skokowy wraz z piętą skręca się do wewnątrz. Taka stopa jest węższa i krótsza niż stopa zdrowa. Dysfunkcja ta mylona bywa ze stopą sierpowatą, zwaną wrodzonym przodostopiem, lecz we wrodzonym przodostopiu nie występuje przykurcz ścięgna Achillesa.
- Druga dysfunkcja charakteryzuje się odchyleniem pięty na zewnątrz, z jednoczesnym obniżeniem łuku podłużnego bocznego oraz łuku podłużnego przyśrodkowego (z całkowitym oparciem o podłoże włącznie). Widoczne jest także odwrócenie przodostopia, dziecko zmaga się z przykurczami ścięgna Achillesa. Klasyczne płaskostopie jest stanem naturalnym do 5 roku życia, natomiast stopa płasko-koślawa wymaga niezwłocznej interwencji.
- Do często występujących wad stóp należy także stopa piętowa, gdzie palce skierowane są ku górze i dziecko nie może ich samodzielnie opuścić. W skrajnych przypadkach palce dotykają przedniej ściany piszczeli, kość piętowa bywa ustawiona pionowo.
Ważne: Do takiej i powyższych deformacji dochodzi między innymi z powodu niewystarczającej ilości miejsca w brzuchu matki zwłaszcza na koniec ciąży. Wymuszona pozycja dziecka przekłada się na konieczność ułożenia stóp w niefizjologiczny sposób. Co istotne, nie są to wady dziedziczone, nie mają podłoża genetycznego.
Nabyte wady stóp u najmłodszych i starszych dzieci
W Papilio w Białymstoku uświadamiamy rodziców o konieczności szybkiego rozpoczęcia fizjoterapii dziecięcej, ponieważ wady wrodzone nie ustąpią z biegiem czasu, wręcz przeciwnie – dojdzie do ich pogłębienia. Najlepsza pomoc dziecku to pomoc niezwłoczna, bazująca na współczesnej wiedzy medycznej.
Codzienność fizjoterapeutów oznacza także pomoc w nabytych wadach stóp, do których zaliczamy:
- płaskostopie – diagnozowane zwykle po 5 roku życia, gdy zredukowana zostaje podściółka tłuszczona, stanowiąca w pierwszych latach rodzaj amortyzującej poduszeczki; przyśrodkowa część stopy podnosi się na tyle, że zostawia charakterystyczne łukowate odbicie na piasku;
- stopa szpotawa – pięta skręcona jest do wewnątrz, a chód opiera się na jej krawędzi zewnętrznej; wydrążenie stopy ulega pogłębieniu i skróceniu, taki kształt nazywany jest wysokim podbiciem;
- stopa wydrążona – śródstopie nie ma kontaktu z podłożem, wada powstaje często jako efekt zaniedbania szpotawego ustawienia tyłostopia albo jest nadmiernym zgięciem podeszwowym przodostopia. Tutaj również widoczne jest „wysokie podbicie”.
Nabyte wady stóp wynikają zwykle ze zbyt późno zauważonych nieprawidłowości w rozwoju dziecka, a w późniejszym czasie mają związek między innymi z niewłaściwie dobranym obuwiem, częstym przyjmowaniem specyficznej pozycji podczas aktywności i odpoczynku. Rehabilitacja niemowląt pozwala znacznie lub całkowicie zredukować uciążliwe objawy.
Regularne ćwiczenia, czyli potęga systematyczności
Terapia manualna polega między innymi na rozciąganiu mięśni przykurczonych, wzmocnieniu mięśni wpływających na prawidłowe ułożenie łuków stopy, aby docelowo dziecko mogło chodzić i biegać stawiając stopy prawidłowo. Uzgadniamy z rodzicami częstotliwość spotkań w gabinecie, zalecamy także praktyki istotne w codziennym życiu, od umiejętnego doboru butów po wybieranie zabaw, czy sportów na dalszym etapie rozwoju, aby były dopełnieniem fizjoterapii.
